Thema 6 Leidinggeven aan veranderingprocessen in het onderwijs

Vandaag weer een thema waarvoor we in de voorbereiding een boek moesten lezen. Dit keer was het van Metselaar, Cozijnsen en Van Delft: Van weerstand naar veranderbereidheid. Een leuk en zeer leerzaam boek dat gaat over veranderen en de weerstand die je kunt ondervinden als het gaat om verandering binnen een organisatie. Dus niet expliciet binnen het onderwijs, maar in zijn algemeenheid. Ik vond het een leerzaam boek, maar ook zeer geschikt om als naslagwerk te gebruiken om de juiste stappen en methodes te hanteren als je iets binnen een school wilt veranderen.

Ook dit thema wordt gegeven door Charlotte Epskamp. We worden eerst aan het werk gezet, om veranderingen te rubriceren in: het moet, het is verstandig, het is beter zo of ik wil het. Leuke oefening om voor jezelf te bepalen welke verandering in welke categorie valt. Hierna praten we over onderwijskundig leiderschap, wat tegenwoordig vertaald wordt in opbrengstgericht leiderschap. Dit is leiderschap dat gericht is op leren in de school en op het verbeteren van de opbrengsten van leren van zowel leerlingen (leerwinst) als leerkrachten (leerkrachtgedrag).

Kenmerken van effectief opbrengstgericht leiderschap voor leerkrachten (leerkrachtgedrag) zijn: doelgericht en planmatig (PDCA) werken, effectief instructie geven, effectieve leertijd en zichzelf professionaliseren (dat is het versterken van leerkrachtgedrag).

In veranderingen zijn twee hoofdvormen  te ontdekken:

1. organisatieverbetering: hier willen betrokkenen het morgen weer beter doen, ook al ging het vandaag goed. Kernwoorden als synergie, prefentie, allen, het kan altijd anders en meer van hetzelfde zijn hier van belang;
2. organisatievernieuwing: hierbij willen betrokkenen het eerst anders doen en dan beter. Kernwoorden als innovatie, schoksgewijs, niet beter maar anders, zo kan het niet langer zijn hier van toepassing.

Bij kwaliteitsbewaking komt mijn favoriete rijtje naar voren, dat ik vaak gebruik als ik met leerkrachten of bestuurders praat:

• Doen we de goede dingen?
• Doen we de goede dingen goed?
• Hoe weten we dat?
• Vinden anderen dat ook?
• Wat doen we met die kennis en informatie?

Hier komt ook Evidence Based Verandermangement om de hoek kijken. Dit is het professioneel aansturen van veranderingen in een organisatie op basis van sociaal wetenschappelijk inzicht in het complex van factoren dat ten grondslag ligt aan de veranderbereidheid van de betrokkenen. Als je dan kijkt naar de elementen waarbij  verandermanagement moet worden ingezet, dan blijkt het vaak te gaan om interne veranderingen die het gevolg zijn van externe ontwikkelingen die de gehele organisatie raken. Dan komt het neer op managementvaardigheden en –technieken die nodig zijn voor een projectmatige aanpak. Deze veranderingen zijn gericht op het verbeteren van de effectiviteit (klantgerichtheid) en/of efficiëntieverhoging.

Een verandering kan op twee manieren tot stand komen:

1. Geplande verandering: dit is een bewuste keuze van de organisatie, de groep of een individu;
2. Organisatieontwikkeling: hier wordt continu gewerkt aan verbeteringen van de gehele organisatie of onderdelen daarvan.

Belangrijk voor een organisatie is dat men perspectief ziet voor veranderingen. Dit wordt ook wel het ontwikkelingsperspectief genoemd en komt in vijf stappen:

1. Onderkennen van de noodzaak om te veranderen;
2. Ontwikkelen van de relatie tussen de organisatie en de veranderaar;
3. Diagnosticeren van de problemen van de organisatie;
4. Stellen van de veranderdoelen;
5. Omzetten van de intentie om te veranderen in concrete acties.

Na de lunch gaan we verder met Professor Leon de Caluwe. Een zeer inspirerende man die uitlegt wat de veranderkleuren van Caluwe en Vermaak inhouden. Kort gezegd komt het er op neer dat er vijf clusters van theorieën over veranderen zijn. Verschillen in die clusters hebben te maken met de wijze van communiceren en de onderlinge interactie.

Op de webside van Twijnstra en Gudde kan je zo’n kleurentest zelf doen. Ik heb dit ook gedaan en daar komt het volgende uit, klik hier. Je leest hier ook wat de kleuren precies inhouden, hoe je hiermee om kan gaan en waar je sterke en zwakke punten zitten. Zeer leuk om te doen. Let op: de veranderkleuren komen niet overeen met de Spiral Dynamics kleuren.

Al met al een leerzame dag, mede door het lezen van het boek Van weerstand naar veranderbereidheid. Op naar de opdracht.